OSMANLI DURAKLAMA DÖNEMİ

Duraklama Nedenleri:

İç Nedenleri:

• Merkezi yönetimin bozulması
• Ordu ve donanmanın bozulması
• Ekonominin bozulması
• Eğitim sisteminin bozulması
• Sosyal alandaki bozukluklar

Dış Nedenler:

• İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması
• Avrupa’nın yaptığı saldırılar
• Avrupa’nın bilim ve teknikte ilerlemesi
• Avrupa’nın yaptığı coğrafik keşifler ve kazandığı kapitülasyonlar

Osmanlı İran Savaşları

1577–1590 Savaşları

• İran’ın taht mücadelesi içinde olmasından yararlanmak isteyen Osmanlı’nın, doğu sınırını güvence altına almak istemesi nedeniyle savaş yapılmıştır.
• Ferhat Paşa Antlaşması imzalanmıştır.

Ferhat Paşa Antlaşması

• Azerbaycan, Gürcistan, Doğistan ve Luristan Osmanlıya verildir
• Osmanlı devleti doğudaki en geniş sınırlara ulaştı.

1603–1611 Savaşları

• Osmanlı’nın Avusturya ile savaşması ve Osmanlı’nın Celali isyanlarla uğraşması nedeniyle İran tarafından başlatılmıştır.
• İran savaşı kazandı ve Nasuh Paşa Antlaşması yapıldı.

Nasuh Paşa Antlaşması

• Ferhat Paşa ile alınan yerler İran’a teslim edilmiştir.

1617–1618 Savaşları

• İran’ın ödemesi gereken vergiyi ödememesi üzerine çıktı.
• Serav Antlaşması yapıldı ve İran vergi ödemeyi kabul etti.

1626–1639 Savaşları

• İran’ın Bağdat’ı ele geçirmesi üzerine Osmanlı sefere çıkmış ve İran’ın isteği üzerine Kasr-ı Şirin Antlaşması yapıldı.

Kasr-ı Şirin Atlaşması

• Bağdat Osmanlıya geri verilecek
• Revan ve Azerbaycan Osmanlıya bırakıldı.
• Zagros Dağları sınır kabul edildi.
• Çizilen sınır günümüz sınırlarına yakındır.

Osmanlı Venedik Savaşları

Girit’in Fethi

• 24 yıl sürmüştür.
• Kuşatmanın uzun sürmesi Osmanlı’nın ekonomisinin bozulmasına neden olmuştur.

Osmanlı Lehistan Savaşları

Hotin Seferi

• Lehistan’ın Eflak-Boğdan’ın iç işlerine karışması
• Genç Osman Yeniçerilere güvenmediği için seferi kısa süre sona erdirmiştir.

Hotin Antlaşması

• Boğdan Osmanlı’ya geçti.
• Lehistan, Osmanlı’nın iç işlerine karışmayacak.

1672–1676 Savaşları

• Lehistan’ın Kazaklara saldırması üzerine savaş yapılmıştır.

Bucaş Antlaşması

• Podolya Osmanlıya geçti.
• Lehistan vergiye bağlandı.
• Bu antlaşma ile Osmanlı en geniş sınırlara ulaşmıştır.

Osmanlı Rus Savaşları

• Rusya’nın Kazaklara saldırması üzerine Osmanlı sefere çıktı.
• Çehrin Kalesi Bahçesaray Antlaşması ile alındı.

Osmanlı Avusturya Savaşları

1593–1606 Savaşları

• Avusturya’nın Osmanlı sınır ihlali yapması
• 1596 yılında yapılan Haçova Savaşı kazanıldı. Ancak Doğuda ki İran tehdidi ve Celali İsyanlar nedeniyle Zitavatorok Antlaşması yapıldı.

Zitvatorok Antlaşması

• Eğri, Kanije ve Estergon Kaleleri alındı.
• Avusturya vergiye bağlandı.
• Avusturya arşidükü, Osmanlı padişahına denk sayılacaktı. Bu madde ile Osmanlı’nın siyasi üstünlüğü sona ermiştir.

1662–1664 Savaşları

• Avusturya’nın Erdel Beyliğini kışkırtması üzerine çıkmıştır.

Vasvar Antlaşması

• Uyvar ve Navigrat Kaleleri Osmanlıya, Zirinvar ise Avusturya’ya bırakıldı.
• Osmanlı’nın duraklamada Avusturya’dan toprak kazandığı son antlaşmadır.

II. Viyana Kuşatması

• Avusturya’dan baskı gören Protestan Macarlar, Osmanlıdan yardım istemesi üzerine başlamıştır.

Not: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın Viyana’yı kuşattı ancak başarısız oldu.

Başarısızlığın Nedenleri:

• Kırım’ın desteğini çekmesi
• Lehistan’ın yardım ulaştırması
• Viyana’nın yağmalanmadan alınması için oyalanılması

Karlofça Antlaşması (1699)

• Banat, Temeşvar hariç tüm Macaristan Avusturya’ya bırakılacak.
• Podolya ve Ukrayna Lehistana bırakılacak
• Dalmaçya kıyıları ve Mora Venedik’e bırakılacak
• Antlaşma 25 yıl geçerli olacak.

İstanbul Antlaşması (1700)

• Azak Kalesi Ruslara bırakıldı.
• Rusya, İstanbul’da elçi bulundurabilecekti.

İki Antlaşmanın Önemleri:

• Osmanlı Devleti’nin büyük çapta toprak kaybettiği ilk antlaşmadır.
• Osmanlı topraklarının paylaşıldığı ilk uluslar arası antlaşmadır.
• Osmanlı bundan sonra kaybettiği toprakları geri alma politikasını izleyecektir.
• Osmanlı’nın Orta Avrupa’daki hâkimiyeti zayıflamıştır.
• Osmanlı Gerileme Dönemi başlamıştır.
• İstanbul Antlaşması ile Rusya, Karadeniz’e inme fırsatı bulmuştur.

DURAKLAMA DÖNEMİ İSYANLARI

İstanbul İsyanları

• Kapıkulu askerlerinden olan Yeniçeriler tarafından çıkarılmışlardır.
• Bu isyanlar III. Murat, II. Osman, IV. Murat ve IV. Mehmet döneminde çıkmıştır.

Nedenleri:

• Devlet otoritesinin bozulması, saray kadınlarının yönetime katılması
• Ocak devlet anlayışı yerine devlet ocak için anlayışının gelmesi
• Cülus ve ulufelerin ayarı düşük para ile ödenmesi

Çınar Vakası:

• IV. Mehmet zamanında 37 devlet adamının çınar ağaçlarına asılarak idam edilmesi olayıdır. Vaka-i Vakvakiye adıyla da anılır.

Not: Bu isyanlar rejime değil, kişilere yöneliktir.

Celali İsyanları

Nedenleri:

• Devlet otoritesinin ve tımar sisteminin bozulması
• Savaşların uzun sürmesi ve ekonominin bozulması
• Haçova savaşından kaçanların Anadolu’da eşkıyalık yapması

Sonuçları:

• Anadolu’nun güven ve asayişi bozuldu.
• Köylü toprağını terk ettiği için üretim azaldı.
• Vergi toplamada sorunlar ortaya çıktı.
• Kırsaldan şehirlere göçler başladı.
• Şehitlerin nüfusu arttı ve işsizlik ortaya çıktı.

Eyalet İsyanları

• Merkezden uzak yerlerde çıkmış isyanlardır.
• Kırım, Yemen, Erdel, Eflak vb. yerlerde çıkmıştır.

Nedenleri:

• Merkezi otoritenin zayıflaması
• Devşirme kökenlilerin baskısı
• Vergilerin artırılması
• Osmanlı’dan ayrılma istekleri

Not: Merkezden uzakta oldukları için devlet otoritesini diğerleri kadar sarsmadılar.

Not: Milliyetçilik fikri gelişmediği için bağımsızlıkla sonuçlanmamıştır.

DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI

I. Ahmet

• Ekber ve Erşet usulü getirilerek veraset sistemi değiştirildi. Bu sistemde en yaşlı olan şehzade başa geçerdi. Böylece kardeş katli kısmen de olsa engellendi.
• Şehzadelerin sancağa çıkma usulü kaldırıldı.
• Dönemin sadrazamı Kuyucu Mustafa Paşa isyanları şiddet kullanarak bastırmıştır.

II. Osman

• Saray dışından evlendi.
• Şeyhülislamın fetva verme dışındaki yetkilerini kaldırdı.
• Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündüyse de öldürülerek başarısız olunmasına yol açıldı.

IV. Murat

• Yeniçeri asilerini yakalatıp idam ettirdi.
• İçki, uyuşturucu ve sigarayı yasakladı.
• Kahvehaneleri kapattırdı.
• Gece sokağa çıkma yasağı getirtti.
• Tımarlı sipahilerin sayımını yaptırdı.
• Devlet kurumlarındaki bozulmaların nedenleri ve çözülmesi için yapılabilecekleri içerin Koçi Bey Risalesi’ni yaptırdı.

Tarhuncu Ahmet Paşa

• Devlete olan borçları tahsil ettirdi.
• Kısıtlamalar yaparak denk bütçe oluşturdu.

Köprülü Mehmet Paşa

Sadrazam olmak için şu şartları öne sürdü:

• Saray çevresi yönetime karışmayacak
• Atamalarda tam yetkili olacak
• Hakkında şikâyet olursa savunması alınacak

• Ordu, donanma ve ekonomide düzenlemeler yaptı.

Fazıl Ahmet Paşa

• Girit adası alındı.
• Bucaş Antlaşması yapıldı.
• Vasvar Antlaşması yapıldı.

Not: Bu isimler dışında; Koca Mustafa Paşa, Fazıl Mustafa Paşa, Amcazade Hüseyin Paşa da düzenlemeler yapmıştır.

Islahatların Genel Özellikleri

• Kişilere bağlı kalmış ve köklü olamamıştır.
• Yenilik karşıtları, Yeniçeriler, ulema ve saray çevresinin olumsuz tutumları yüzünden ıslahatlar başarısız olmuştur.
• Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.